Прыслоўе Наречие

Прыслоўе абазначае прыкмету дзеяння, стану, якасці і зрэдку прадмета (хата скраю). Можа быць нематываваным – з пункту гледжання сучаснай мовы немагчыма вызначыць ад якога слова ўтварылася (як, куды, дзе) – і матываваным (дахаты – хата, удвая – двое, бегма – бегчы, добра – добры).

Хоць прыслоўі не скланяюцца і не спрагаюцца, аднак у тым выпадку, калі ўтвораны ад якаснага прыметніка, могуць мець ступені параўнання (добра – лепш, найлепш).

Прыслоўі могуць абазначаць якасць дзеяння і тады адказваюць на пытанне як? Такія прыслоўі ўзніклі ад якасных прыметнікаў і ўтвараюць самую вялікую групу (хутка, холадна, дрэнна, мякка). Якасныя прыслоўі таксама могуць абзначаць і колькасную прыкмету дзеяння (мала, шмат, прыблізна, зусім).

Прыслоўі таксама могуць мець значэнне:
•часу: калі? як доўга? з якога часу? да якога часу? (рана, позна, ўзімку, давеку);
•месца: дзе? куды? адкуль? дакуль? (там, уперадзе, кудысьці, побач);
•прычыны: чаму? па якой прычыне? (нашто, згарача, чамусьці);
•мэты: для чаго? з яко мэтай? (наперакор, напаказ, знарок).

Прыслоўі, звычайна ўтвораныя ад прыметнікаў і ўскосных склонавых формаў назоўнікаў, часам маюць варыянтны націск: дасу́ха – до́суха, на́спех – наспе́х, на́бак – набо́к. Гэта поўныя варыянты. Аднак часцей за ўсё нарматыўныя слоўнікі беларускай мовы прызнаюць толькі адзін з варыянтаў літаратурнай нормай, а іншыя – гутарковымі або дыялектнымі варыянтамі: дапазна́ (норма) – дапо́зна, паначы́ (норма) – по́начы, холадна (норма) – халодна, халадно.
Прыслоўе — нязменная ч.м., якая абазн. прымету дзеяння (звонка спяваць), прымету якасці (вельмі прыгожы), зрэдку — прымету предмета (сястра замужам, дарога дахаты). Асн. марф. прымета - нязменнасць, г. зн. яно не скланяецца, не спрагаецца, не мае форм роду і ліку і г. д. Толькі невял. група прыслоўяў, утвораных ад прым., мае ступені і формы суб'ектыўнай ацэнкі (даўнавата, страшэнна). Паводле словаўтв. структуры падзяляюцца на вытворныя (матываваныя), і невытворныя (нематываваныя). Пераважная большасць прысл. з'яўл. вытворнымі, г. зн. яны ўтвораны ад іншых ч. м. і сэнсава суадносяцца з імі (матынуюцца імі). Наибольшая група прыслоўяў утворана ад прым.: прыгожа, святочна, упустую. Колькасна меншыя групы прыслоўяў, утвораных ад наз. (вясной, верхам), лічэбнікаў (двойчы, па-першае), займ. (па-мойму, адкуль), дзеясл. (маўчком, упрысядку), прыслоўяў (намнога, навокал). Да невытворных - прыслоўі, якія не захоўваюць у сваёй структуры слядоў словаўтв., г. зн. страцілі суадноснасць з іншымі ч. м. і ўспрымаюцца як першасныя назвы. Гэта пераважна займеннікавыя прыслоўі тыпу там, дзе, калі, сюды.
Прыслоўі падзяляюцца на 2 разрады:
 1) азначальныя
 (якасныя (абазнач. якасць дзеяння, адказв. на пыт. як? – важна, радасна), колькасныя (абазн. колькасную прымету дзеяння і адказв. на пыт. колькі, як многа? – багата, зусім) і прысл. спосабу дзеяння (паказв. як адбываецца дзеянне і адк. на пыт. як, якім чынам? – раптам, моўчкі)); 
2) акалічнасныя 
прыслоўі часу (калі, як доўга? – вечарам, зімой), месца (дзе? – тут, злева), прычыны (чаму? – чамусьці, згарача) і мэты (для чаго? – сумысна, напаказ 
Прыслоўі, утв. ад якасн. прым. маюць вышэйшую і найвыш. ступені параўнання, якія паказваюць на розную струпень праяўлення дзеяння, стану, якасці. Адрозніваюць простыя (сінтэтычныя) і складаныя (аналітычныя) ступені параўнання (шляхам дабаўлення больш).

Ступені параўнання якасных прыслоўяў і іх утварэнне. Формы прыслоўяў са значэннем ацэнкі і меры якасці. Спосабы ўтварэння прыслоўяў: прадуктыўнасць – непрадуктыўнасць. Тэкстаўтваральная (інфармацыйная, ацэначная) роля прыслоўяў у тэкстах розных стыляў.

Прыслоўі ўтвараюцца практычна ад усіх знамянальных ч. м. Асн.і спосабамі іх утв. з'яўл. адвербіялізацыя — пераход іншых ч. м. ў прыслоўі (ад наз, прым., ліч., дзеясл. форм, прысл., займеннікаў) (вясной, следам, удзень, бягом) і марф.-суф. (разумна, адкрыта), прыставачны (за-надта, надоўга), суф.-прыст. (зрэд-ку, па-чалавечы).У ролі прыслоўяў могуць выступаць фразеалагізмы, суадн. з прысл. (з дня на дзень, душа ў душу).

Прыслоўі ўтвараюцца галоўным чынам суфіксальным і прэфіксальна-суфіксальнымі спосабамі. У якасці ўтваральных выступаюць амаль усе часціны мовы. Значная колькасць прыслоўяў суадносіцца са склонавымі формамі іменных часцін мовы. Такія прыслоўі маюць суфіксы, аманімічныя склонавым флексіям, а прэфіксы – прыназоўнікам”

2.2.1 Суфіксальны спосаб утварэння прыслоўяў
Вось некаторыя прыклады тыпаў словаўтваральных мадэляў.


Наречие обозначает признак действия, состояния, качества и изредка предмета (изба скраю). Может быть немотивированным-с точки зрения современного языка невозможно определить от какого слова образовалось (как, куда, где) – и мотивированным (домой – дом, вдвое – двое, бегма – бежать, хорошо – хороший).

Хотя наречия не склоняются и не спрягаются, однако в том случае, если образованы от качественного прилагательного, могут иметь степени сравнения (хорошо – лучше, лучше).

Наречия могут обозначать качество действия и тогда отвечают на вопрос как? Такие наречия возникли от качественных прилагательных и образуют самую большую группу (быстро, холодно, плохо, мягко). Качественные наречия также могут обозначать и количественный признак действия (мало, много, приблизительно, совсем).

Наречия тоже могут иметь значение:
* времени: когда? как долго? с каких пор? до скольки? (рано, поздно, зимой, вовек);
* место: где? куда? откуда? доколе? (там, вперед, куда-то, рядом);
* причины: почему? по какой причине? (зачем, сгоряча, почему-то);
* цели: для чего? с яко целью? (наперекор, напоказ, нарочно).

Наречия, обычно образованные от прилагательных и косвенных падежных форм существительных, иногда имеют вариантное ударение:досуха-досуха, наспех – наспех, набак – набок.  Однако чаще всего нормативные словари русского языка признают только один из вариантов литературной нормой, а другие – разговорными или диалектными вариантами: допоздна (норма) – допоздна, паначи (норма) – ночью, холодно (норма) – холодно, холодно.
Наречие-неизменяемая ч. м., которая абазн. примету действия (звонко петь), примету качества (очень красивый), изредка — примету предмет (сестра замужем, дорога домой). Асн. морф. примета-неизменность, т. е. оно не склоняется, не спрягается, не имеет форм рода и числа и т.д. Только невял.  группа наречий, образованных от прил., имеет степени и формы субъективной оценки (давновато, сногсшибательно). По словавтв. структуры делятся на производные (мотивированные), и непроизводные (немотивированные). Подавляющее большинство присл. явл. производными, т. е. они образованы от других ч. м. и смыслово соотносятся с ними (мотивируются ими). Наибольшая группа наречий образована от прил.: красиво, празднично, впустую. Количественно меньшие группы наречий, образованных от сущ. (весной, верхом), числительным (дважды, во-первых), займ. (по-моему, откуда), деясл. (молчком, вприсядку), наречий (намного, вокруг). К непроизводным-наречия, которые не сохраняют в своей структуре следов словавтв., т. е. потеряли соотношения с другими ч. м. и воспринимаются как первичные названия.  Это преимущественно местоименные наречия типа там, где, когда, сюда.
 
Наречия делятся на 2 разряда: 
1) определительные 
качественные (обознач. качество действия, ответв. на пыт. как? - важно, радостно, 
количественные (абазн. численную примету действия и ответв. на пыт. сколько, как много? - богато, совсем) и наречия образа действия (показв. как происходит действие и ОТВ. на вопросы как, каким образом? - вдруг, молча));
 2) обстоятельственные (наречия времени (если, как долго? - вечером, зимой), место (где? - здесь, слева), причины (почему? - почему-то, сгорает) и цели (для чего? - умышленно, напоказ). Наречия, утв. от якасн. прил. имеют высшее и высочайшее. степени сравнения, указывающие на различную струпень проявления действия, состояния, качества. Различают простые (синтетические) и сложные (аналитические) степени сравнения (путем добавления больше).

Степени сравнения качественных наречий и их образование. Формы наречий со значением оценки и меры качества. Способы образования наречий: продуктивность – непродуктивность. Текстообразующая (информационная, оценочная) роль наречий в текстах разных стилей.

Наречия образуются практически от всех знаменательных ч. м. Асн.и способами их утв. явл. адвербиализация-переход других ч. м. В наречия (от сущ, прил., лич., деясл. форм, присл., местоимений) (весной, следом, днем, бегом) и морф.- суф. (разумно, открыто), приставочный (за-шибко, надолго), суф.- Прист. (сред-ку, по-человечески).В роли наречий могут выступать фразеологизмы, суадн. с присл. (изо дня в день, душа в душу).

Наречия образуются главным образом суффиксальными и префиксально-суффиксальными способами. В качестве образующих выступают почти все части речи. Значительное количество наречий соотносится с падежными формами именных частей речи. Такие наречия имеют суффиксы, аммонимические падежным флексиям, а префиксы – предлогом” 

2.2.1 Суффиксальный способ образования наречий
Вот некоторые примеры типов словообразовательных моделей.